FOBİLER
FOBİ NEDİR
Herhangi bir şeyden mantıksız ve aşırı bir şekilde korkmaktır. Bir fobiye sahip insanlar fobi kaynağıyla karşılaştıklarında aşırı derecede korku ve duyarlılık hissederler. Korku bir yere, duruma veya nesneye ilişkin olabilir. Yaygın kaygı bozukluğunun tersine fobi özgün bir duruma ilişkin olarak ortaya çıkmaktadır. Fobiler mantıksız korkular olmakla birlikte fobiye sahip kişiler gerçeklik kaybı yaşayan insanlar değildir. Bu nedenle fobilerle diğer psikolojik hastalıklar ayrılmaktadır.
FOBİNİN NEDENİ NEDİR
Fobiye genetik veya çevresel faktörler sebep olabilir. Anksiyete bozukluğuna sahip akrabaları olan çocuklar fobi açısından risk grubundadır. Boğulma, yangın veya hayvan saldırısı gibi yoğun stresli olaylar fobiye kaynaklık edebilmektedir. Ayrıca travmatik beyin yaralanmasına sahip kişilerde de fobi oluşabilmektedir. Madde kullanımı ve depresyonun da fobiyle ilişkisi vardır.
ÇEŞİTLİ FOBİLER
Hayvan fobileri: Kedi, köpek, yılan, örümcek gibi hayvanlardan aşırı düzeyde korkmadır. Kişi bazı durumlarda bu hayvanların resimlerine veya belgesellerdeki videolarına bile tahammül edemez.
Yükseklik korkusu: Bu fobiye sahip kişiler yüksek binalar, köprüler, dağlar gibi yüksek yerlerden kaçınırlar. Asansörden kapalı kalma korkusundan farklı olarak yükseldiği için korkarlar. Yükseklik deneyimi bu kişilerin vertigo, sersemlik, terleme gibi belirtileri hissetmelerine neden olabilir. Hatta bu belirtiler ölecekmiş gibi hissetme veya bilincini yitirme korkusuna da uzanabilmektedir.
Kan ve yaralanma fobisi: Kişinin kendisinin veya bir başkasının kanına değmesi, hatta bazen de bu kanı sadece görmesi nedeniyle bayılmasıdır. Bazı durumlarda bu fobiye sahip kişiler kan kelimesinin kendisinden etkilenebilirler. Halk arasında “kan tutması” olarak da bilinir. Bu fobi nedeniyle bazı insanlar çok gerekli tıbbi müdahalelerden kaçınabilmektedirler.
Uçak fobisi: Bindikleri uçağın düşeceğine dair inancın kaynaklık ettiği bir fobidir. Uçaktaki en küçük sarsıntıyı bile düşme belirtisi olarak yorumlarlar. Bu fobiye sahip olanlar uçakla seyahat etmek yerine çok daha zahmetli olması ve zaman almasına rağmen karayolu veya demiryoluyla seyahat etmektedirler.
Yutma fobisi: Bir şeyler yediğinde solunum yoluna kaçacağı ve bu nedenle boğularak öleceği inancı bu fobiye kaynaklık eder. Bazı yiyecekleri veya içecekleri hiç tüketmezler. İleri şekillerde yutma fobisi ciddi kilo kaybına sebep olabilir.
Araba kullanma fobisi: Kişi arabayı kullanmaya karşı veya bazı durumlarda arabaya binmeye karşı fobik olabilir. Bu kişiler kaza yapacakları bir yerlere çarpabilecekleri, yaralanabilecekleri hatta ölebilecekleri ya da başkalarının zarar görebilecekleri yönünde inanca sahiptirler. Arabaya sahip oldukları halde araba kullanmaktan kaçınırlar.
FOBİLERİN TEDAVİSİ
Fobilerin tedavisinde kullanılan en yaygın terapi yöntemi Bilişsel davranışçı terapinin içinde yer alan sistematik duyarsızlaştırmdır. Bu yöntem bir yandan fobinin mantıksızlığı konusunda kişinin farkındalığını artırmayı hedeflerken diğer taraftan da kişinin bu fobinin üzerine gidebilmesi için gerekli ortamı hazırlar. Fobiyi parçalara ayırıp hiyerarşik hale getirerek basamaklar oluşturur. Kişinin öncelikle baş edebileceği basamaklara maruz kalmasını sağlar. Kişi maruz kaldığı bu basamaklara duyarsızlaştıkça üst basamaklara çıkması kolaylaşır. Başka bir deyişle kişi alt basamaktaki zorlukları aştıkça üst basamaktaki zorluklara ilişkin kaygı düzeyi azalır. Tedaviden sonuç olma oranı oldukça yüksektir.
